قرارداد کنسرسیوم
تعریف
قراردادی است که از مجموعه ای اشخاص حقوقی یا حقیقی (حداقل دو شخص) جهت انجام کار یا پروژه ای که تعریف شده است یا جهت شرکت در مناقصه ای که کارفرما برگزار می نماید منعقد شده و در آن حدود مسوولیت های اشخاص یک کنسرسیوم، نحوه تعامل آنها با یکدیگر، نحوه هماهنگی، تعیین رهبر کنسرسیوم، روش خارج شدن یکی از اعضا از کنسرسیوم و ورود اعضای جدید و غیره همگی جهت انجام یک کار یا پروژه تعیین می گردد.
از این نوع از قرارداد برای ایجاد و راه اندازی کسب و کار جدید استفاده نشده و فقط برای جایی است که اشخاصی بخواهند برای یک کارفرما کاری را با هم افزایی و اشتراک توانمندی و آورده های مرتبط با اجرای پروژه انجام دهند.
گروه رهبري کنسرسيوم
کمیته ای است که مسووليت مديريت پروژه را به عهده داشته و اعضاي آن از سوی اعضای کنسرسیوم تعيين می گردد و وظیفه اخذ تصمیمات جمعی و هدایت پروژه را دارد. انتخاب رهبر کنسرسیوم، مدیر پروژه و نظارت بر اجرای صحیح پروژه بر عهده این گروه است. معمولا تصمیمات این گروه برای همه اعضای کنسرسیوم الزام آور است. روش تشکیل جلسات و نصاب رای نیز به صورت توافقی تعیین می گردد.
رهبر کنسرسیوم
در قراردادهای کنسرسیوم شخصی به عنوان رهبر کنسرسیوم انتخاب شده تا بتواند به نمایندگی از اعضای کنسرسیوم با کارفرما مذاکره نموده و تعاملات بین کنسرسیوم و کارفرما را مدیریت نماید. رهبر کنسرسیوم معمولا نمی تواند تعهدی را برای دیگر اعضای کنسرسیوم بدون اخذ موافقت آن ها ایجاد نماید.
در کنسرسیوم مسوولیت اعضا در برابر کارفرما تضامنی و در برابر یکدیگر نسبی خواهد بود.
مشکل مالیات
یکی از مشکلات اساسی در قراردادهای کنسرسیوم نحوه توزیع و پرداخت مبالغ حق الزحمه اعضای کنسرسیوم است. از یک طرف کارفرما مایل است که مبالغ قراردادی را به حساب یک شخص از اشخاص کنسرسیوم که معمولا رهبر می باشد بریزد ولی از سوی دیگر، اعضای کنسرسیوم تمایلی به دوبار گردش کردن مبالغ قراردادی در حساب رهبر کنسرسیوم و حساب خود به دلیل مسایل مالیاتی ندارند.
حدود مسوولیت (Split of Works and Responsibiities)
حدود مسوولیت هر یک از اعضا مطابق با شرح وظایفی خواهد بود که در قرارداد کنسرسیوم نهایی می گردد. شرح وظایف اعضا مشتمل بر فصول اختصاصی و فصول مشترک خواهد بود.
فصول اختصاصی
عبارتست از ردیفهایی از کار و مسوولیت که تنها باید از سوی یک عضو یا اعضای مشخص انجام پذیرفته و به اتمام برسد و هر یک از اعضا متعهد است شرح وظایف مندرج در ذیل فصول اختصاصی خود را مستقلا و مطابق با دستورالعملهای کارفرما انجام دهد.
فصول مشترک
عبارتست از ردیفهایی از کار و مسوولیت که همه اعضا با هماهنگی کامل با انجام داده و کلیه تصمیمات اجرایی بصورت مشترک اتخاذ خواهند شد.
پاسخگویی به ادعاها
همه اعضاء در برابر اجرای تعهدات قراردادی مسوولیت تضامنی در قبال کارفرما و اشخاص ثالث دارند. اگر ادعایی علیه هر یک از اعضا مطرح شود، هر عضو منفرداً و مشترکا پاسخگوی اشخاص ثالث خواهد بود. همه اعضاء باید نهایت سعی خود را در همکاری در دعاوی مشترک خاصه در ارتباط با فصول مشترک را بنمایند. هر عضو حداکثر سعی خود را باید به عمل می آورد تا سایر اعضا را در مقابل غرامات، آسیبها، هزینه ها، خسارات، دیون، مسئولیتها و سایر امور ناشی از ایفای تعهدات قراردادی مصون نگهداشته و مسئولیت مشترک و متضامن را بر اساس مفاد قرارداد کنسرسیوم بپذیرد.
تضامین قراردادی
هر یک از اعضا موظف است تضمین قرارداد متناسب با درصد مشارکت خود در اجرای کار را تامین و تهیه نماید. درصورتیکه کارفرما بخواهد یک تضمین از کنسرسیوم داشته باشد، اعضا طی قرارداد کنسرسیوم ترتیبات مربوط به تهیه و ارائه تضمین مشترک را توافق خواهند نمود.
هزینه های اجرایی
هر یک از اعضا مسوولیت هزینه های اجرایی تعهدات مربوط به خود تحت فصول اختصاصی را دارد. در خصوص فصول مشترک نیز، هزینه ها بر حسب تصمیم کمیته مدیریت یا گروه رهبری کنسرسیوم تقسیم خواهد شد.
حتی می توان در قرارداد کنسرسیوم درج کرد که به منظور تامین هزینه های جاری کنسرسیوم هر یک از اعضا ماهیانه مبلغی را که از سوی گروه رهبری کنسرسیوم تعیین می گردد را به صندوق کنسرسیوم واریز نماید (با هدف تامین هزینه های اولیه کنسرسیوم. این وجه هر چند ماه یکبار و با درخواست رهبر کنسرسیوم به حساب مشترک قابل واریز خواهد بود.
جایگزینی یا ورود عضو جدید به کنسرسیوم
با لحاظ اینکه اعضای کنسرسیوم با تایید کارفرما به صورت یکپارچه به عنوان پیمانکار اجرایی تفاهم کرده اند لذا هیچ یک از اعضای کنسرسیوم نمی تواند به تنهایی در خصوص خروج خود از کنسرسیوم تصمیم بگیرد. برهمین مبنا باید در قرارداد کنسرسیوم تدابیر لازم برای حفظ شاکله کنسرسیوم و عدم خروج اعضا از آن پیش بینی گردد. همینطور زمانیکه پیشنهاد بر ورود یک یا چند عضو دیگر به کنسرسیوم باشد، باید سازوکار اجرایی ورود و نیز تصمیمات مربوطه در قرارداد درج گردد. طبیعی است که بدون اخذ رضایت کارفرما نمی توان عضوی را به جمع اعضای کنسرسیوم اضافه کرد.
قرارداد کنسرسیوم یک قرارداد تبعی است و بموجب پروژه ای که از سوی کارفرما تعریف می شود تشکیل شده و بعد از اتمام کار پروژه از بین می رود.
محل کاربرد قرارداد کنسرسیوم
این قرارداد معمولا در دو محل کاربرد دارند:
اول قرارداد کنسرسیوم اولیه و کلی:
گاهی چند شرکت برای دریافت کار پروژه از کارفرما کنسرسیوم اجرایی تشکیل داده و خود را به کارفرما برای اجرای کار معرفی می نمایند یا در قالب کنسرسیوم در مناقصه شرکت می کنند. در این مرحله گرچه عنوانی که برای تشکیلات خود انتخاب می کنند، کنسرسیوم است ولی درواقع کلیاتی از یک کنسرسیوم را در قالب MOU توافق نموده و به کارفرما تسلیم می نمایند تا کارفرما اطمینان یابد که این کنسرسیوم تشکیل شده است. مفاد این قرارداد اولیه، تنها تعهداتی است که برای جلب اعتماد کارفرما لازم است و قاعدتاً درصورتیکه کار پروژه از سوی کارفرما به کنسرسیوم ابلاغ نگردد، قرارداد کنسرسیوم اولیه منفسخ می گردد.
دوم قرارداد کنسرسیوم نهایی و اجرایی:
بعد از ابلاغ کار به کنسرسیوم، اعضای کنسرسیوم باید نسبت به انعقاد قرارداد کنسرسیوم اجرایی مبادرت ورزند. زیرا تا قرارداد اصلی به کنسرسیوم ابلاغ نگردد، تنظیم و امضای قرارداد کنسرسیوم محلی ندارد. این قرارداد که ممکن است قرارداد کنسرسیوم اولیه را هم در برخی مفاد آن نقض نماید، بر اساس مفاد قرارداد اصلی نگارش شده و به درج دقیق تعهدات اعضا ذیل فصول اختصاصی و مشترک می پردازد. این قرارداد نیز پس از اتمام کار پروژه و تسویه حساب با کارفرما از بین می رود.
سوم کنسرسیوم شرکتی ( Incorporated Consortium)
گاهی اعضای کنسرسیوم برای اجرای پروژه اقدام به تاسیس شرکت مشترک تحت عنوان شرکت پروژه (Project Company) در قالب یکی از شرکتهای تجاری ذیل ماده ۲۰ قانون تجارت می کنند. دراینصورت شرکت تاسیس شده به عنوان یک شخص حقوقی طرف قراردادی کارفرما خواهد بود. گرچه باید توجه داشت که اگر کارفرما اجازه تشکیل شرکت پروژه را برای اجرای کار داد، بایستی بعد از تشکیل شرکت، موافقتنامه جانشینی سه جانبه بین اعضای کنسرسیوم، کارفرما و شرکت جدید منعقد شده و کلیه تعهدات متقبله اعضای کنسرسیوم تحت قرارداد کنسرسیوم به شرکت پروژه واگذار گردد. بر این مبنا، با انعقاد موافقتنامه جانشینی، قرارداد کنسرسیوم منفسخ می گردد.