دپارتمان صنعت نفت، گاز و پتروشیمی

آنچه در این صفحه می بینید:

1. مختصری از صنعت نفت و گاز و پتروشیمی

2. استاندارد API

3. فعالیتهایی که در این صنعت انجام شده و می تواند منجر به تنظیم قرارداد گردد.

4. اصطلاحاتی که یک قراردادنویس باید در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی بداند.

5. تجربیات نگارش قرارداد در صنعت خودرو

مختصری از صنعت نفت و گاز و پتروشیمی

صنعت نفت و گاز که بزرگترین صنعت در جهان از نظر ارزش دلاری محسوب می شود، یک نیروگاه جهانی است که از صدها هزار کارگر در سراسر جهان استفاده می کند و سالانه صدها میلیارد دلار در جهان تولید می کند. 

صنعت نفت و گاز را می توان به سه بخش اصلی تقسیم کرد: بالادستی ، که اکتشاف، استخراج و تولید نفت و گاز را انجام می دهد. پایین دستی ، که با پالایش ، توزیع و عرضه محصولات سروکار دارد و صنعت شیمیایی ، که تولید و عرضه محصولات پتروشیمی را پوشش می دهد.

برخی از بزرگترین شرکتهای این بخش، شرکتهای گاز یکپارچه هستند که در هر سه این مناطق فعالیت می کنند، از جمله ExxonMobil، Shell ، BP  وTotal . همچنین شرکت هایی وجود دارند که در یک یا دو زمینه تخصص دارند. علاوه بر این، پیمانکاران مهندسی نیز وجود دارند که در رشته های خاصی مانند مهندسی طراحی تخصص دارند و برای شرکت های عامل کار می‌کنند.

پیش بینی می شود که تقاضای جهانی انرژی تا سال ۲۰۴۰ تقریباً ۲۵٪ افزایش یابد. تأمین این تقاضا، به همراه چالش دوگانه کاهش خطرات ناشی از تغییرات آب و هوایی در کنار ارتقاء استانداردهای زندگی، به پیشرفت در زمینه فن‌آوری نیاز دارد. 

فعالیتهایی که می تواند در حوزه صنعت نفت، گاز و پتروشیمی انجام شود عبارتند از:

صنعت بالادستی نفت و گاز:

عملیات اکتشاف:

بخش ۱ – نقشه برداری
بخش ۲ – زمین شناسی
بخش ۳ – ژئوشیمی
بخش ۴ – ژئوفیزیک
بخش ۵ – حفاری
بخش ۶ - پتروفیزیک
بخش ۷ – آزمایش چاهها
بخش ۸ – مهندسی مخازن

برای تفصیل شرح خدمات اکتشاف نفت و گاز که از سوی وزارت نفت منتشر شده است می توانید کلیک نمایید.

انواع عملیات حوزه حفاری:

• خدمات مهندسی
• تدارکات کالا
• عملیات و خدمات حفاري
•  تامین دستگاه حفاري
•  جابجایی، تجهیز و برچیدن و استقرار دستگاه حفاري
• جابجایی و استقرار محل استراحت کارکنان (خشکی) 
• تأمین رشته حفاري 
• ابزاردر گردش حفاري
•  خدمات فنی و جانبی حفاري 
• خدمات حفاري تعادلی زیرفشار (UBD)
•  خدمات حفاري با هوا (یا سیالات سبک دیگر)
•  خدمات حفاري با فشار مدیریت شده  (MPD)
• خدمات سیمانکاري 
• خدمات حفاري جهتدار- افقی 
• خدمات راندن لوله هاي جداري، آستري، مغزي و رشته تکمیلی 
• خدمات حفاري سیالات 
• خدمات مدیریت پسماند 
• چاه آزمایی– لایه آزمایی 
• عملیات مغزه گیري 
• خدمات سیم رانی 
• خدمات نمودارگیري ازگل حفاري 
• سرویس نمودارگیري از چاه 
• خدمات مشبک کاري 
• خدمات لوله مغزي سیار 
• خدمات آویزه آستري و پس آویز 
• خدمات باز کردن پنجره
• خدمات انگیزش چاه 
• تکمیل چاه 
• خدمات تجهیزات سرچاهی 
• خدمات حفاظت در برابر گازهاي سمیH2S 
• مهار فوران چاه 
• دستگاه فرآورش سیار ( M.O.S & M.O.T) 
• خدمات مته 
• خدمات مانده یابی 
• خدمات بهینه سازيپارامترهاي عملیات حفاري 
• خدمات فراساحل (R.O.V) 
• خدمات زمین شناسی 
• خدمات لجستیکی و پشتیبانی

برای تفصیل شرح خدمات حفاری نفت و گاز که از سوی وزارت نفت منتشر شده است می توانید کلیک نمایید.

استاندارد American Petrolium Institute-API

API  در سال ۱۹۱۹ به عنوان یک سازمان تنظیم کننده استانداردها تشکیل شد و پیشرو در زمینه دعوت از متخصصان امردر بخشهای مختلف برای ایجاد، حفظ و انتشار استانداردهای اجماعی برای صنعت نفت و گاز است. در ۱۰۰ سال اول خود ، API  بیش از ۷۰۰ استاندارد برای افزایش ایمنی عملیاتی ، حفاظت از محیط زیست و پایداری در صنعت ، به ویژه از طریق تصویب این استانداردها در سطح جهانی ، ایجاد کرده است. 

استانداردهای API زیر نظر موسسه استاندارد ملی آمریكا تهیه می شود. استانداردهای API نه تنها به دلیل سختگیری فنی بلكه جهت اعتبارسنجی شخص ثالث نیز به رسمیت شناخته می شود. 

از سال ۱۹۲۴، موسسه نفت آمریکا سنگ بنایی در ایجاد و حفظ استانداردهای صنعت نفت و گاز طبیعی در سراسر جهان محسوب می شود. کار موسسه به صنعت کمک می کند تا محصولات برتر را به طور مداوم اختراع و تولید کند ، خدمات مهمی ارائه دهد ، اقدام منصفانه را در بازار برای مشاغل و مصرف کنندگان ایجاد کند و باعث پذیرش محصولات و رویه ها از سوی صنعت و دولتها در سطح جهانی شود.

این استاندارد ایمنی عملیات صنعت را افزایش می دهند ، کیفیت را تضمین می کنند ، به کاهش هزینه ها ، کاهش ضایعات و به حداقل رساندن ابهام فنی کمک می کنند. 

آخرین نسخه از استاندارد API را می توانید از لینک حاضر دانلود کنید.

اصطلاحاتی که یک قراردادنویس باید بداند:

انواع دکلهای حفاری:

دکل حفاری خشکی (Onshore Drilling Rig) -دکل حفاری دریایی ثابت (Fixed Offshore Drilling Rigّ)- دکل حفاری سیار یا متحرک (مانند Jack-Up Drilling Rig- Submersible Barge- کشتی های حفاری)

انواع چاههای حفاری:

• چاه اکتشافی

چاه اکتشافی اولین چاهی است که جهت کسب اطلاعات زمین شناسی و آگاهی از وضعیت نفت و گاز در ناحیه‌ای حفر می‌شود. حفر چاه اکتشافی پس از انجام مراحل اکتشاف و تعیین نواحی دارای پتانسیل ذخیره نمودن نفت و گاز صورت می‌گیرد. اگر اکتشاف در یک میدان نفتی متشکل از دو یا چند مخزن به عمل آید، اولین چاه ورود به هر مخزن در واقع ، چاه اکتشافی آن مخزن محسوب می‌شود. 

• چاه توصیفی

آگاهی از مرزهای جانبی مخزن ، تعیین مقدار ذخیره و چگونگی گسترش ذخیره مخزن با حفر چاه توصیفی مورد بررسی قرار می‌گیرد. چاههای توصیفی پس از حفر چاه اکتشافی و اطمینان از حضور ذخیره دارای قابلیت اقتصادی حفر می‌شود. 

• چاه مشاهده‌ای

چاههایی که به منظور مشاهده وضعیت دائم مخزن حفاری شود چاه مشاهده‌ای نامیده می‌شود. فشار مخزن ، سطح آب و نفت ، نسبت آب و نفت و ... از جمله مواردی است که با استفاده از چاههای مشاهده‌ای قابل بررسی و اندازه گیری است. 

• چاه جانشینی

چاه جانشینی در مواقعی که امکان بهره برداری از چاه قبلی وجود نداشته باشد مورد حفاری قرار می‌گیرد. برای مثال ، حفاری چاه جانشینی در مجاور چاهی که به دلیل جاماندگی ابزار حفاری در آن متوقف شده باشد صورت می‌گیرد. 

• چاه توسعه‌ای

پس از حفاری چاههای اکتشافی و توصیفی و ضمن تایید ذخیره دارای قابلیت اقتصادی مخزن ، اقدام به حفر چاههای توسعه‌ای می‌شود. استخراج نفت و گاز از مخزن بطور عمده توسط چاههای توسعه‌ای صورت می‌گیرد. 

انواع روش های حفاری:

• ۱) حفاری شوئیدنی (Wash boring)
• ۲) مته دورانی (Ratary drill)
• ۳) اوگر مارپیچی ممتد
• ۴) اوگر میان تهی
• ۵) اوگرهای با قطر زیاد
• ۶) حفاری ضربه‌ای
• ۷) مته چکشی
• ۸) مته ضربه‌ای بادی
• ۹) روش توربینی
• ۱۰) ماشین های حفر تونل ( نحوه تخلیه ، قیمت آنها ، اجزاء این ماشین ها )

صنعت پایین دستی نفت و گاز:

خرید و فروش فرآورده های نفتی است. در زیر به عناوین فرآورده های نفتی اشاره می شود:

پتروليوم (Petroleum):

واژه نفت یا پترولیوم مشتق از دو واژه لاتین پترا (Petra) به معنی صخره و اولیوم (Oleum) به معنای نفت است. پترولیوم و اویل (Oil) هر دو تقریباً در یک معنی بکار می روند. نفت خام به رنگ هاي قهوه اي تا سياه از ساختارهاي صخره اي زير زميني استخراج مي شود و معمولاً همراه با گاز طبيعي است.

نفت خام  (Crude Oil):

نفت خام مايعي است غليظ به رنگ سياه يا قهوه اي تيره كه قسمت اعظم آن از هيدروكربن هاي مختلف تشكيل شده است. نفت خام هميشه در لايه هاي رسوبي يافت مي شود و مقدار زيادي از مواد آلي نيز همواره در اين لايه ها وجود دارد. بقاياي اين مواد اعم از گياهي يا حيواني محتوي مقدار زيادي كربن و هيدروژن است كه سازنده هاي اصلي نفت خام مي باشد. همچنین در نفت خام مقدار كمي تركيبات گوگردي، نيتروژن دار، اكسيژن دار و مقدار جزئي فلزات نيز وجود دارد. صنعت پالايش با بهره گيري از روش هاي تفكيك و تبديل هيدروكربن ها، امكان مي دهد كه از نفت خام دامنة وسيعي از فرآورده هاي نفتي تجارتي را به دست آورد.

نفت خام سبك (Light Crude Oil):

نفت خام از هيدروكربورها تشكيل شده است كه متشكل از عناصر كربن و هيدوژن است. تركيب اين دو عنصر به طرق مختلف صورت مي گيرد ولي وجه اشترك تمام تركيبات حاصل اين است كه از سوختن آنها دي اكسيد كربن و آب توليد مي شود. با سوزاندن هيدروكربورها حرارت زيادي آزاد مي شود، لذا ارزش هيدروكربورها ناشي از همين خصوصيت است. نفت خام تقريباً به طور كامل از هيدروكربورها تشكيل شده است هر چند مقداري سولفور و اكسيژن و نيتروژن و فلزات نيز دارد. هيدروكربور هاي كوچك تر و سبكتر از طريق تقطير ساده كه در پالايشگاه ها انجام مي شود، قابل جداسازي است. به اين دسته از نفت هاي خام اصطلاحاً نفت خام سبك مي گويند كه در مقابل نفت خام سنگين قرار مي گيرد. نفت خام سبك قاعدتاً گرانتر از نفت خام سنگين است زيرا فرآورده هاي ارزشمندتري را مي توان از آن به دست آورد.

نفت خام ترش (Sour Crude Oil):

نفت خام ترش سولفور بيشتري دارد و سهم فرآورده هاي سنگين تر مانند نفت كوره كه در فرآيند پالايش از آن به دست مي آيد، بيشتر خواهد بود.

نفت خام شيرين (Sweet Crude Oil):

نفت هاي خامي كه بالنسبه ميزان سولفور كمتري دارند به نفت خام شيرين معروف اند. در پالايش نفت خام شيرين مي توان مقادير بيشتري فرآورده هاي سبك تر و با ارزشتر نظیر بنزين و نفت سفيد و گازوئيل به دست آورد.

بنزين (Gasoline, Benzin=Benzine):

بنزين از مشتقات بسيار مهم نفت خام است كه در خودروها مصرف مي شود. اين ماده احتراق در آمريكا گزولين و در انگلستان پترولخوانده مي شود. لغت مزبور نبايد با واژه پتروليوم به معني نفت خام اشتباه شود. بنزين نوعي سوخت براي احتراق موتورهاي درون سوز است كه اساساً از هيدروكربن هاي مايع قابل اشتعال و فرار تشكيل شده است و از نفت خام مشتق شده است. بنزين اتومبيل مخلوطي از هيدروكربورهاي گوناگون است كه به نسبت هاي متفاوتي با هم تركيب شده اند. علاوه بر اين، موادي نيز با بنزين مخلوط مي شود تا درجه آرام سوزي يا عدد اكتان آن بالا رود. در پالايشگاهها انواع گوناگون بنزين توليد و عرضه مي شود كه تفاوت عمده آنها در درجه آرام سوزي است. تمام موتورهاي پيستوني اگر با سوخت نامناسب كار كنند، صدايي توليد مي كنند كه ضربه (Knock) خوانده مي شود. از دهه ۱۹۲۰ به بعد براي بالا بردن درجه اكتان از تركيب هاي سرب دار استفاده مي شود. به علت سمي بودن اين ماده و براي جلوگيري از آلودگي محيط زيست، در اغلب كشورهاي صنعتي به تدريج استفاده از آن ماده ممنوع شده است و به جاي آن از بنزين بدون سرب استفاده مي شود.

بنزين هواپيما یا بنزين سفيد (Aviation Gasoline):

بنزين هواپيما بنزيني است كه به طور اختصاصي براي موتورهاي هواپيما تهيه مي شود. اين بنزين داراي اكتان مناسب براي اين نوع موتورها بوده و نقطه انجماد آن منفی ۶۰ درجه سلسیوس می باشد.

پارافين نفتي (Oil Paraffin):

پارافين محصولي از نفت خام است كه بدون بو و مزه خاصي بوده و به رنگ سفيد يا شيري است. پارافين از تقطير نفت خام به دست آمده و به عنوان شمع، موم كاغذي، روان كننده و نيز ماده ايزوله كننده مصرف دارد. پارافين با اسم موم پارافين نيز ناميده مي شود. در كشور انگلستان معني نفت سفيد نيز مي دهد.

گازوئيل يا نفت گاز (Gasoil):

گازوئيل و نفت حرارتی (Heating Oil -HO) و ديزل در واقع يك ماده هستند اما تفاوت هايي در مشخصات فني آنها به لحاظ كاربرد در موتورهاي ديزلي و صنعتي و موتورهاي گرمايشي وجود دارد؛ حتي مي توان گازوئيل كشتي را نيز در همين راستا تعريف كرد. اين سوخت براي اولين بار توسط مخترع آلماني به اسم ديزل معرفي شد كه در بعضي منابع با همين اسم ناميده مي شود.

نفتا (Naphtha):

فرآورده اي است ميان گازوئيل و نفت سفيد كه بين ۳۰ درجه سلسيوس و ۱۰۰ تا ۲۰۰ درجه سلسيوس تقطير يا چكيده گيري مي شود، اين ميزان بسته به آن است كه نفتاي سبك يا نفتاي سنگين مورد نظر باشد. اين فرآورده ماده اوليه صنعت پتروشيمي است و شكستن آن گستره اي گوناگون از فرآورده هاي مختلف را به دست مي دهد.

نفت سفيد (Kerosene):

نفت سفيد در انواع چراغ ها براي ايجاد روشنايي و يا گرما به كار مي رود. اين برش شامل هيدروكربن هايي است كه گسترة نقطة جوششان بلافاصله پس از بنزين ها قرار گرفته است. امروزه استعمال اين فرآورده براي ايجاد روشنايي در حال از بين رفتن است. كاربرد آن در وسايل گرمايي نيز محدود است. نفت سفيد را مي توان پس از تخليص و بي بو كردن به عنوان حلال حشره كش ها نيز به كار برد.

نفت كوره (Fuel Oil):

نفت كوره يا نفت پسماند متشكل از عناصري است كه در جريان تقطير نفت خام در پالايشگاه تبخير نشده اند و لذا مولكولهاي بزرگ تر و سنگين تري دارند. اين فرآورده به علت رنگ سياه آن اصطلاحاً به نفت سیاه نيز شناخته مي شود. كاربرد نفت كوره عمدتاً به عنوان سوخت اصلي در نيروگاه هاي برق و سوخت كشتي هاست. از اين رو به نفت كوره اصطلاحاً سوخت بانكر (Bunker) نيز مي گويند زيرا زماني كه كشتي ها با سوخت زغال سنگ كار مي كردند مخزن نگهداري زغال سنگ را بانکر مي گفتند.

عملیات پالایش 

عملیات توزیع و حمل و نقل