بازرسی کالا چیست؟

در صادرات و واردات به فرایند نمونه برداری کالا، آزمایش، اندازه گیری و کلیه امور صورت گرفته جهت تعیین کیفیت و کمیت کالا توسط شرکت های بازرس، بازرسی کالا یا Inspection گفته می شود. دریافت گواهی بازرسی کالا توسط وارد کننده می تواند تضمینی بر صحت و سلامت کالای خریداری شده باشد.
پس از پایان جنگ جهانی دوم و رونق اقتصادی در گستره جهانی، تجارت در عرصه بین الملل گسترش یافت و کشورها توانستند محصولات و تولیدات خود را به دورترین نقاط دنیا صادر نمایند. قاعدتاً در این نوع تجارت، خریدار تا وصول کالا نمی توانست از انطباق ویژگی های کمی و کیفی کالا با قرارداد فروش اطمینان یابد؛ لذا شرکت هایی در سطح بین الملل جهت حل این مشکل پا به عرصه وجود گذاشتند و تحت عنوان شرکت های بازرسی، به عنوان بازوی فنی واردکنندگان کالا در کنار ایشان به رونق تجارت در سطح جهان کمک نمودند.

انواع بازرسی کالا:

بازرسی حین تولید: (During Production Inspection-DPI)

درصورتی که مواد اولیه، قطعات به کار رفته و یا فرایند تولید دارای اهمیت بسیاری بوده و بعد از تولید نتوان کالا را بدون مشکل و صرف هزینه زیاد مورد ارزیابی قرارداد، از بازرسی حین تولید استفاده می شود که معمولاً برای مواد غذایی، لوازم آرایشی و بهداشتی و ماشین آلات و تجهیزات استفاده می شود.

بازرسی پیش از حمل: (Pre-Shipment Inspection-PSI)

به بازرسی چشمی یا ظاهری نیز شهرت دارد و براساس دستورالعمل تعیین شده از سوی مشتری، به صورت رندم چک و با نمونه گیری و در چهار حوزه کمیت، کیفیت، بسته بندی و بارگیری انجام می شود. اکثر تولیدات مربوط به صنایع نفت، گاز و پتروشیمی به صورت نهایی و پیش از حمل مورد بازرسی قرار می گیرند.

بازرسی قیمت:

جهت ارزیابی قیمت و بررسی واقعی بودن آن انجام می شود. این نوع بازرسی معمولا به دستور بانک و موسسه تأمین کننده مالی و به هزینه خریدار جهت جلوگیری از سوءاستفاده از ارز ارزان قیمت یا وام های کم بهره انجام می شود.

بازرسی اصالت فروشنده:

این بازرسی جهت اطمینان از اصالت فروشنده و توانایی او در اجرای تعهدات قراردادی صورت می گیرد و درواقع کار منبع یابی را برای خریدار انجام می دهد. لازم به ذکر است عموماً الزامات قانونی و قواعد بانک مرکزی خریدار را وادار به استفاده از این نوع بازرسی می نماید.

بازرسی استاندارد اجباری: (Mandatory Standard Inspection)

این بازرسی، مهم ترین و پیچیده ترین نوع بازرسی است. در واقع شرکت بازرسی به جانشینی سازمان استاندارد در محل خروج کالا از بازار فروشنده، آن را مورد بازرسی قرار می دهد. این بازرسی در آزمایشگاه مجاز و تحت نظارت شرکت بازرس انجام و پس از آن گواهینامه انطباق برای کالا صادر می شود.
شرکت های بازرسی که بازبینی کالاهای وارداتی را در مبدأ تولید برعهده دارند؛ شرایطی را برای پذیرش و عقد قرارداد با متقاضی بازرسی پیش بینی کرده اند که ملحق به قرارداد بازرسی بوده و به امضاکنندگان ذیل قرارداد تحمیل می گردد. لازم به ذکر است که اگرچه این شرایط در نسخ چاپی ظهر فرم سفارش بازرسی درج گردیده و به ظاهر پذیرش آن اجتناب ناپذیر است؛ متقاضیان امکان تغییر و تعدیل برخی از شرایط و مواد آن را دارند.

انواع بازرسی‌ و ارزیابی انطباقی شرکت‌های بازرسی کالا

شرکت‌های بازرسی کالا پس از توافق با طرف قرارداد، طبق درخواست مشتری به کنترل و ارزیابی کالای موردنظر می‌پردازند. این بازرسی‌ها به طور معمول به یکی از ۳ روش زیر انجام می‌گیرد:
•    بازرسی فیزیکی و چشمی
•    بازرسی فیزیکی و چشمی به همراه بررسی اسناد
•    بازرسی فیزیکی و چشمی همراه با نمونه‌برداری و آزمایش
همچنین بر اساس زمان بازرسی و این‌که در چه مرحله‌ای ارزیابی صورت گیرد، بازرسی کالا را می‌توان به ۵ نوع زیر دسته‌بندی نمود:
•    بازرسی قبل از حمل PSI ‪(Pre-Shipment Inspection)‬
•    بازرسی در حین تولید
•    بازرسی در مقصد
•    بازرسی داخلی
•    انطباق با استاندارد

گواهی بازرسی یا سورویانس (Surveyance)

سورویانس یا بازرسی عبارت است از کنترل های لازم، بررسی، نظارت، بازبینی، بازرسی، آزمون، نمونه برداری، اندازه گیری و کلیه اقداماتی که در جهت تعیین کیفیت و کمیت کالا باشد و همچنین کنترل و بازرسی از خدمات، تأسیسات و تجهیزات به منظور مطابقت آنها با شرایط قرارداد و یا مشخصات توافق شده که شرکت بازرسی را در صدور گواهینامه بازرسی کمک می نماید.

جلسه پیش بازرسی   (Pre-Inspection Meeting-PMI) 

جلسه‌ای است که بین نمایندگان سازنده(Manufacture)، کارفرما(Owner)، پیمانکار (Contractor)  و بازرس(Inspector)، در محل کارخانه سازنده تشکیل می گردد که زمان آن پیش از شروع عملیات ساخت و با اطلاع قبلی از طرف سازنده به پیمانکار پروژه خواهد بود. هدف از تشکیل این جلسه تفهیم کامل الزامات کیفی(Quality Requirements)  پروژه به سازنده یا سازندگان فرعی می باشد.
اهم مطالبی که بایست در این جلسه مطرح شده و در صورتجلسه ذکر شود:
•    نحوه شماره گذاری فرمتهای بازرسی
•    نحوه و زمان اعلام درخواست بازرسی
•    نحوه و زمان تایید کارفرما در صورت عدم حضور در ایستگاههای بازرسی
•    تعیین حداکثر زمان مورد نیاز کارفرما جهت بررسی مدارک ارائه شده و اعلام نظر
•    تعیین نحوه تایید نفرات کنترل کیفیت پیمانکار
•    تعیین نحوه انجام تستهای غیر مخرب و ارائه فیلمهای پرتونگاری
•    تعیین محل انبارش فیلمهای پرتونگاری ( در اختیار پیمانکار یا کارفرما)

بازرسی فنی Inspection and Test Plan-ITP

(QCP‏)Quality Control Plane رویه ای است که با استفاده از آن، توافقات بین گروههای اجرایی سایت، کنترل کیفیت، نظارت و کارفرما جهت تعیین روال کار بازرسی انجام می گیرد. آماده سازی این مدرک بطور کلی حساسیت ویژه ای در اجرای روند پروژه خواهد داشت. زیرا از یک سو در صورت تعیین تعداد نقاط بازرسی زیاد  و نوع نامناسب در طول کار، سرعت کار بسیار کاهش یافته و در برخی موارد به دلیل نیاز به دوباره کاری هزینه های تحمیلی به گروه اجرایی به شدت افزایش می یابد. از سوی دیگر در صورت تعریف نشدن ایستگاههای مناسب و کم کردن این بازرسی ها علاوه بر این که در بسیاری از موارد پس از انجام یک مرحله از کار امکان بازرسی و عیب یابی در مرحله بعدی از بین خواهد رفت، پیمانکاران اجرایی نیز توجه خود را به کیفیت کار از دست خواهند داد. همچنین نوع ITP تعریف شده تا حدی تعیین کننده تعداد نفرات لازم جهت گروه کنترل کیفیت می باشد.  

گواهی بازرسی کیفیت و استاندار Certification Of Inspection-COI 

گواهی بازرسی کیفیت و استاندارد مدرکی است که بر اساس آن شرکت بازرسی، انطباق کالای وارداتی را با استانداردها، ضوابط یا مشخصات فنی مربوطه، به موجب بررسی مستندات، بازدید از محموله، نمونه برداری و نتایج آزمون گواهی می نمایند. پس از صدور گواهی استاندارد (COI)، شرکت بازرسی گواهی استاندارد (COI) را در سامانه COC بارگذاری می کند. سازمان استاندارد ایران نیز گواهی استاندارد و کیفی (COI) را تایید می کند.
بازرسی کیفی (COI) برای چه کالاهایی انجام می شود؟
•    کالاها و محصولاتی که از طرف سازمان استاندارد ایران مشمول استاندارد اجباری شده اند.
•    کالاهایی که در لیست کالاهای مشمول استاندارد اجباری قرار نگرفته اند ولی خریدار با اختیار خود، درخواست بازرسی کیفی (COI) را به شرکت بازرسی می دهند.
لیست و فهرست کالاهای مشمول استاندارد اجباری به صورت متداول در سایت سازمان استاندارد ایران و همینطور تمام گمرکات قرار گرفته و به روز می شود. در واقع کالاهای مشمول استاندارد اجباری (COI) بر اساس مصوبات شورای عالی استاندارد، هیات وزیران و قانون ارتقا کیفی تعیین می شوند. دریافت گواهی بازرسی کیفی   (COI) یک تضمین برای آینده شرکت خریدار کالا می باشد که اعتماد کافی در مورد کیفیت کالا را برای مشتری ایجاد می کند.

اسناد بازرسی

۱. اظهارنامه توليد كننده (MD: Manufacture Declaration) و اظهارنامه عرضه کننده  (SD: Supplier Declaration)

این گواهی از طرف تولیدکننده برای انطباق كالا با استانداردهای مربوط تهیه می شود و در آن به شماره فاکتور تجاری اشاره می شود.

۲. گواهی مبدا:

این سند عموما توسط اتاق بازرگانی كشور صادر می‌شود و محل ساخت کالا را تعیین می‌کند.

۳. فرم تعهد و اظهارنامه انطباق وارد كننده كالا:

طبق این سند، وارد كننده کلیه مسئولیت‌های كالاهای وارداتی با استاندارد سازمان استاندارد ايران (ISIRI)   را قبول می‌کند و تایید می‌کند که اظهارنامه گمركی با کالا مطابقت دارد.

۴.  تأييديه انطباق   Verification Of Conformity-VOC

طبق این گواهی، شرکت‌های بازرسی مديرعامل واحد توليدی اظهارنامه عرضه كننده كالا را تأييد می‌كند.

۵. گواهی انطباق مجوز ترخيص Certificate of Conformity-COC 

این گواهی را ادارات استاندارد استان‌ها صادر می‌کنند که بیان کننده انطباق کالای وارد شده با استاندارد است. درصورت داشتن این گواهی بر روی کالای وارداتی نیازی به انجام آزمایشات روی کالا نیست.

۶. گواهی كيفيت و كميت و بسته‌بندی   Certificate of quality, quantity and packaging  ‪(CQQP)‬

اين گواهی كيفيت، كميت و بسته بندی كالا را تایید می‌كند و توسط شرکت‌های بازرسی صادر می‌شود.

۷. گواهينامه ثبت كالا  Certification Of Registration-COR  

در مواقعی که صادر کننده‌ای به صورت پیوسته کالایی را به ایران صادر می‌کند این گواهی  از سوی مدير كل بازرسی سازمان استاندارد و تحقيقات صنعتی ايران ارائه می‌شود و تاریخ مشخصی را برای اعتبار به این گواهی در نظر می‌گیرند.

۸. گواهی‌نامه بازرسی Certification Of Inspection-COI  

این گواهی انطباق كالا با قرارداد است. در واقع گواهی بازرسی COI بیان کننده انطباق کالای تولید کننده با یکی از استانداردهای مورد تایید کشور مقصد است و می‌تواند کالا را از لحاظ کیفی و کمی بررسی کند.

۹ . برگه نتايج آزمون Test Report-TR  

در برخی موارد از کالا نمونه برداری می‌کنند و نمونه را به آزمایشگاه تحویل می‌دهند. این سند نتايج آزمایش نمونه محصول را نشان می‌دهد که معمولا در آن نام آزمايشگاه و موارد آزمون شده را بیان می‌کنند.

۱۰. گواهی تأييد قيمت (CRF):

اين گواهی پس از تأييد قيمت كالا توسط يک شركت بازرسی معتبر صادر می‌شود.

FAT  در بازرسی کالا به چه معناست؟

عبارت FAT یا Factory Acceptance Test به پروسه بازرسی ماشین آلات مثلاً کمپرسور در داخل کارخانه فروشنده اطلاق میشود. گه در این حالت شرکتهای بازرسی، جهت انجام بازرسی وارد محیط کاری و کارخانه فروشنده می گردند.

SAT  در بازرسی کالا به چه معناست؟

عبارت SAT یا Site Acceptance Test برای زمانی است که فروشنده به هر علتی قبول نمیکند که FAT در داخل کارخانه او انجام شود و اجازه ورود شرکت بازرسی کالا را به کارخانه خود نمیدهد. در این حالت تست و بازرسی در سایت پروژه خریدار صورت میگیرد.

IR  و IRN در بازرسی کالا به چه معناست؟

در هر مرحله از جدول بازرسی، یک گزارش بازرسی IR یا Inspection Report صادر می شود. جمع تمامی این گزارشات بصورت تجمیعی گواهی ترخیص بازرسی IRN یا Inspection Release Note  نام دارد که در مرحله پایانی توسط شرکت بازرسی کالا صادر می گردد.

SRN  در بازرسی کالا به چه معناست؟

اگر در جدول بازرسی، مرحله نظارت بر بارگیری Supervision of Loading هم وجود داشته باشد، شرکت بازرسی باید بر پروسه بارگیری در کارخانه فروشنده نیز نظارت کند تا هرگونه خطای سهوی یا عمدی رخ ندهد. در این حالت، گواهی ترخیص بازرسی IRN یا همان Inspection Release Note  تبدیل به گواهی ترخیص حمل SRN یا Shipping Release Note  شده و پس از اتمام بارگیری از کارخانه فروشنده توسط شرکتهای بازرسی صادر می گردد.

گواهی بازرسی کیفی COI چگونه صادر میشود؟

در انتهای پروسه بازرسی، تمامی گزارشات شامل IR ها، IRN ها و SRN ها در یک پرونده جمع آوری میشوند و شرکت بازرسی کالا، گواهی بازرسی کیفی COI یا Certificate Of Inspection را از تجمیع تمامی این گزارشات صادر میکنند. یعنی جمع گزارشات را تایید مینمایند. گواهی بازرسی کیفی COI برای خرید ال سی الزامی است، و حتما باید به بانک ارائه شود اما در خرید تی تی، با صدور IRN توسط شرکت بازرسی، خریدار موظف است پول را به حساب فروشنده انتقال دهد.

NCR  در بازرسی کالا به چه معناست؟

گزارش عدم انطباق NCR یا Non Conformity Report میتواند در هر مرحله از بازرسی اتفاق بیفتد. در این حالت بر اساس استانداردهایی که شرکتهای بازرسی برای آن مرحله تعیین کرده اند، بنا به هر دلیلی آن مرحله با موفقیت تکمیل نشده است.

گردآورنده: مهسا مرعشی

کد عضویت COF4158

 

نمونه فرم بازرسی کالا: